تشخیص اختلال نوشتن درکودکان

اختلال نوشتن در کودکان با توجه به توانمندی نوشتاری کودک، بر اساس سن، ظرفیت فکری و سطح تحصیلی او مشخص می‌شود، درصورتی که توانمندی او کمتر از حد انتظار باشد، می توان گفت که دچار اختلال نوشتن است. در موارد بسیاری عملکرد ضعیف کودک در نوشتن به اشتباه عدم علاقه، فقدان تلاش، ناپختگی و بی انگیزگی تفسیر می شود اما وجود اختلالات یادگیری به ویژه دیسگرافیا ممکن است عامل اصلی چنین ضعفی باشد. این گروه از کودکان در آموزش و حتی اعتماد به نفس، مشکلاتی را تجربه می کنند. نوشتن یک فرایند پیچیده است که نقص در این مهارت می‌تواند ارتباط کودک با دیگران را تحت تاثیر قرار دهد. تشخیص و درمان زودهنگام می تواند از بروز مشکلاتی همچون عملکرد ضعیف و ترک تحصیل پیشگیری کند.

علائم اختلال نوشتن

شناخت علائم اختلال نوشتن برای اقدامات زودهنگام درمانی اهمیت بالایی دارد. از جمله می توان موارد زیر را اشاره کرد:

• دست خط ناخوانا و نوشتار بی نظم
• استفاده ترکیبی از فونت های مختلف(حروف بزرگ یا مورب در وسط کلمات)
• فاصله های نامنظم بین حروف و کلمات
• نقطه گذاری اشتباه و استفاده نادرست از علایم نگارشی
• روش نادرست دست گرفتن مداد و وضعیت بد بدن برای نگارش
• نوشتن با فشار مختلف بر صفحه (خطوط نامنظم با فشارهای متنوع به نحوی که برخی از حروف با فشار زیاد و پررنگ نوشته می‌شوند و برخی از خطوط تقریباً ناپیدا هستند).

عوامل موثر بر کارکرد درست مهارت نوشتن

برای اینکه کودک بتواند به درستی در مهارت نوشتن عمل کند نیاز است که از نظر برخی موارد بررسی گردد. مانند:

• رشد مهارت های ذهنی
• میزان علاقه به نوشتن
• عدم وجود مشکل در هماهنگی دست ها و چشم
• توانایی درک بصری
• تشخیص جهت گیری دیداری – فضایی
• سطح حافظه دیداری
• بررسی برتری جانبی
• نحوه  درست دست به قلم شدن
• طرز قرار گیری درست کودک بر روی صندلی

سایر پیش نیاز های اولیه در مهارت نوشتن

• عدم وجود مشکل در سیستم عصبی فرد
• قدرت تشخیص شناختی مطلوب
• عملکرد مطلوب در مهارت های زبان دریافتی و بیانی
• علاقه و تمایل به نوشتن
• کسب مهارت های رشدی
• تکرار و تمرین متوالی
• نبود مشکلات عاطفی

پیش نیاز های ثانویه زبان نوشتاری

• روان بودن و توجه به مفاهیم پایه ای
• رشد مهارت های نوشتاری
• کسب مهارت در تلفظ درست واژگان
• شناخت درست دستور زبان
• رشد در خلاقیت و دقت فردی
• هماهنگی در حافظه دیداری – فضایی
• توجه به میزان علاقه و انگیزه فردی
• اتکا به نفس فردی

دیس گرافیا یا اختلال نوشتن چیست؟

دیس گرافیا از جمله اختلالات یادگیری مختص سن خردسالی بوده که فرد مبتلا قادر نیست در مهارت نوشتن عملکردی مشابه سایرین داشته باشد که در درجه بندی این مهارت سن، زمینه تحصیلی و سطح هوش بررسی می گردد.

در بسیاری از موارد دیده شده است که افراد مبتلا به دیس گرافیا از مشکلات دیگر مانند اختلال خواندن و اختلال ریاضی نیز در عذابند. البته به این مفهوم نیست که دارای مشکلی در زمینه آموزش و یا عملکرد مغزی هستند.

از علائم شایع این اختلال می توان به خط بد، نامفهوم، کلمات نامرتب، گرامر نادرست، اشکال در نقطه گذاری و نحوه پاراگراف بندی اشاره کرد. گروهی نیز به دلیل وارونه نویسی که دارند کلمات را بر عکس می نویسند. به طور مثال شام را ماش می نویسند.

انواع اختلال نوشتن کدام اند؟

در تقسیم بندی کلی اختلال نوشتن می توان به سه نوع مشکل اساسی اشاره کرد:

۱- دست خط

مشکلاتی که در زمینه دست خط افراد مبتلا به دیس گرافیا وجود دارد نسبت به سایرین شدت بیشتری دارد به طوری که در اغلب موارد نوشتار آنان به صورت ناخوانا بوده و در سرعت نوشتن نیز بسیار کند عمل می کنند.

در تشخیص عوامل بروز این مشکل گفته می شود ممکن است عوامل روانی، عاطفی و یا جسمی اثر گذار باشند. هر چند برای مشخص شدن علت دقیق نیز مراجعه به پزشک متخصص ضروری است.

۲- املا نویسی

هجی کردن یکی از توانمندی های مورد نیاز برای نوشتن است که فرد برای اینکه بتواند به درک درست از تطابق و هم خوانی بین اصوات و حالت نوشتاری کلمات برسد باید در این زمینه دارای مهارت مطلوبی باشد و در صورتی که فرد دچار عدم رشد مناسب در این زمینه باشد، مشاهده چنین مشکلاتی دور از انتظار نخواهد بود.

۳- ترکیب

گروهی از کودکان در زمینه نوشتن انشاء و تشریح نوشتاری وقایع مشکل دارند به طوری که نمی توانند اصوات گفتاری را به صورت نوشتاری قابل درک درآورند.

علائم هشدار دهنده بروز اختلال نوشتن کدام اند؟

زمانی می توان نسبت به ابتلا کودک به اختلال دیس گرافیا مشکوک شد که در نوشتار او خطا هایی مانند موارد زیر مشاهده کرد:

• عدم تکمیل درست جملات
• جا به جا نوشتن حروف کوچک و بزرگ در کلمات، عدم رعایت تناسب اندازه کلمات و حروف آن ها
• عدم استفاده از برخی کلمات
• رعایت نکردن فاصله متناسب در کلمات و حروف
• نوشتار پر رنگ و با فشار زیاد
• سرعت پایین در نوشتن
• محدودیت در دایره لغات کاربردی

راه کارهایی برای رفع اختلال نوشتن در کودکان

کاردرمانی

اختلال نوشتن در برخی از کودکان به دلیل وجود مشکلات حرکتی است. استفاده از خدمات کاردرمانی برای این گروه مفید است. بهبود قدرت دست و افزایش هماهنگی نقاط مختلف دست که در مهارت نوشتن تاثیر گذارند، کمک می کند که کودک وضعیت بدنی خود را برای نوشتن درست انتخاب کند.

کاردرمانی با تمرکز بر بهبود هماهنگی حرکات ظریف توانسته برای کودکان درگیر اختلال نوشتن نتایج مثبتی را به ارمغان آورد. این گروه از کودکان می توانند شیوه صحیح دست گرفتن مداد و وضعیت بدن را برای نوشتن دنبال کنند.

دارو درمانی

معمولاً کودکان درگیر اختلال دیسگرافیا از مشکلات دیگری مانند اضطراب، افسردگی و بیش فعالی نیز رنج میبرند. درمان بیش فعالی با کمک دارو اگر چه تاثیر چندانی بر بهبود اختلال نوشتن ندارد اما می تواند علائمی همچون ضعف توجه را بهبود بخشد.

همین امر در مورد داروهای ضد اضطراب و افسردگی نیز صدق می‌کند. خانواده‌ها باید برای رمزگشایی از وجود اختلالات فرزندشان، با دقت بالا درمانگر حاذق و باتجربه ای را بیابند.

تمرین های ورزشی چند حسی

شن بازی اگرچه به عنوان یک تفریح سرگرم کننده شناخته می‌شود اما می‌تواند به کودکان درگیر اختلال نوشتن کمک کند، کلمات را بهتر به خاطر بسپارند.

حرف زدن در زمان نوشتن

بیان کلمات با صدای بلند به تمرکز بیشتر کودک کمک می کند. اگر میخواهید فرزندتان با چالش کمتری مواجه شود، از این طریق میتوانید حتی نقاط مختلف مغز را درگیر کنید که تمرکز او را افزایش دهید.

روش های اصلاح اختلال نوشتن در کودکان

1- بدخطی یا نارسا نوشتن

ممکن است بدخطی دانش آموزان به دلیل ضایعات استخوانی، عصبی یا حالات عاطفی و روانی نامطلوب باشد. در اینصورت مراجعه به متخصص ضروری می باشد زیرا آموزش های معلم در زمینه خوشنویسی کافی نیست . درمیان مهارت های تحصیلی، نوشتن ملموس ترین مهارت است زیرا فرد با استفاده از این مهارت سندی از خود به جا می گذارد. به همین دلیل مهارت در خوشنویسی اهمیت بسزایی دارد.

در صورت بدخطی و نارسا نوشتن کودک، باید او را از نظر اختلالات یادگیری هم بررسی کرد. اختلال یادگیری شامل گروهی از اختلالات و توانایی فرد برای دریافت و تحلیل اطلاعات چه به صورت کلامی، چه غیرکلامی است.این کودکان درک درستی از آنچه می بینند ، می شنوند و یا می خوانند ، را ندارند. اختلال یادگیری مشکل پایداری است که پیشرفت تحصیلی فرد با کارکرد هوشی او در آن مطابقتی ندارد.

دانش آموزان مبتلا به اختلال یادگیری ممکن است توان نوشتاری و دست خط خوبی نداشته باشند و املای آنها پر از غلط باشد. آنها توانایی برقراری ارتباط با جملاتی که می نویسند، ندارند چون نمی توانند کلمات و جملات را درست به هم مرتبط کنند.

2- نوشتن نامرتب

نادرست بودن وضعیت نشستن و قرار دادن کاغذ ،حرکت بسیار کند دست، محکم گرفتن مداد بین انگشتان و نبودن آزادی حرکت و انعطاف پایین دست از علتهای نامرتب نویسی است.

بهتر است از قوانیی همچون نوشتن از ابتدای خط شروع ، منحرف نشدن از خط ، استفاده نکردن از پاک کن و تیز بودن نوک مداد هنگام نوشتن و… استفاده کرد.برای بالا بردن میزان دقت می توانید کاغذ نازکی روی نوشته درس قرار دهید، به طوری که نوشته ها دیده شود. بعد از دانش آموز بخواهیدبا دقت به نوشته ها، روی نوشته ها را پررنگ کند و بنویسد.

3- قرار دادن فاصله میان حروف و کلمات

داشتن سرعت زیاد قلم هنگام نوشتن، حرکت بیش از حد و سریع جانبی و بی توجهی به هماهنگی لازم برای نوشتن از علل بروز این حالت می باشند . برای حل این مسئله ، معلم و والدین باید کلمه های یک جمله را به صورت کمرنگ یا نقطه چین بنویسند تا دانش آموز ضمن کامل کردن جمله به فاصله ها هم توجه داشته باشد.مثلا با استفاده از قرار دادن چوب کبریت به صورت عمودی می توان فاصله کلمات را تعیین کرد .بعد از نوشتن یک کلمه چوب کبریت را قرار دهد و کلمه بعد را بنویسد و…

4 -اختلال در گذاشتن سرکش و نقطه

برخی از دانش آموزان نقطه و سرکش کم و زیاد می گذارند کهنیازمند به تقویت دقت دیداری و دقت و تمرکز هستند. عدم توجه و رسیدگی در سال اول تحصیلی منجربه ادامه دار شدن این مشکل در مقاطع بالاتر می شود .برای تقویت و افزایش دقت کودکان از بازیهایی همچون پیدا کردن اختلاف تصاویر ، بگرد و پیدا کن، بازی های دقتی، کارهای نقطه چین، شباهت را پیدا کن و…می توان استفاده کرد.

5 -پررنگ نویسی

سفت نگه داشتن مداد با انگشتان ، فشار بیش از حد انگشتان شست، اشاره و وسط و استفاده از مداد نامناسب یا قطر کم قلم یا مداد است.می توان به جای دفتر یا کتاب از یک کاغذ استفاده کرد . این کاغذ را روی فرش یا بالش قرار دهید تا کودک روی آن بنویسد، به شرط اینکه کاغذ سوراخ نشود.پس از مدتی کودک می تواند فشار انگشتان و قلم خود را روی کاغذ تنظیم کند.

6- کج نویسی

در جهت درست قرار ندادن دفتر یا کاغذ ، قرار نگرفتن درست مداد بین انگشتان، سفت در دست گرفتن مداد و فشار زیاد انگشت شست به آن از دیگر علل بروز اختلال یادگیری می باشد.

برای رفع این مشکل از کودک بخواهید ، حین نوشتن بازو را به بدن بچسباند تا دست انعطاف زیادی نداشته باشد.برای روی خط نوشتن کودکان می توان از خط کش در بالای و پایین خط استفاده نمود .به طوری که هنگام انحراف از خط ، مداد به لبه خط کش برخورد کند.

تفاوت دیسگرافی و دیسلکسیا

دیسلکسیا یک اختلال خواندن است و دیسگرافیا یک اختلال نوشتن است ، اما این دو اختلال ممکن است گاهی با یکدیگر اشتباه گرفته شوند. این به این دلیل است که افراد مبتلا به نارساخوانی ممکن است در نوشتن و املا نیز مشکل داشته باشند.

ممکن است هر دوی این اختلال های یادگیری را داشته باشید ، اما مهم است که یک تشخیص درست انجام شود تا بدانید که آیا یکی از این دو مشکل یا هر دوی آنها نیاز به توجه دارد.

برای اینکه وارونه نویسی را از بین ببریم، می‌توانیم از چند بازی استفاده کنیم:

اگر بچه‌ها از سه سالگی تا هفت سالگی تمایل به نوشتن اسمشان داشته باشند، هیچ اشکالی ندارد. معمولاً بچه‌ها در شروع پایه اول دبستان مشکل وارونه نویسی را دارند.

این مشکل به ادراک دیداری-بصری و جهت‌یابی بر می‌گردد.

اما حالا چه بازی‌هایی می‌توانیم برای برطرف شدن آن انجام بدهیم؟

بازی‌های تن آگاهی می‌تواند برای درمان اختلال وارونه نویسی کمک کننده باشد:

اول اعضای بدنش را به او بشناسانید. بعد از اینکه اعضای بدن را شناخت، با آن‌ها بازی انجام بدهید. مثلاً اگر من دست راست تو را گرفتم، تو گوش مقابل من را لمس کن یا دست مقابل را بیاور بالا یا پای مقابل را بیاور بالا.

این بازی می‌تواند بر اساس سن کودکان تغییر کند. مثلاً بازی ساده برای سه تا چهار سالگی این باشد که اگر من این دست را گرفتم، شما آن یکی دست را تکان بده.

اگر مثلاً پای چپت را گرفتم، پای راستت را تکان بده. چنین چیزی را ما در سنین بالاتر می‌توانیم به صورت ترکیبی انجام بدهیم.

مثلا اگر من دست راست او را گرفتم و گفتم سیب، باید دست مقابل تکان بخورد. یا مثلاً اگر هر عضو راست یا چپ او را گرفتم و گفتم پرتقال، باید پای مقابل را تکان بدهد.

این بازی‌ها هم افزایش حافظه  فعال شنیداری را افزایش می‌دهند و هم دقت شنیداری را و هم تن آگاهی فرد را افزایش می‌دهد که به وارونه نویسی او کمک می‌کند.

شاید این مطالب هم برای شما مفید باشد :

برای مقابله با دعواهای کلاسی چه کنیم ؟

برای افت تحصیلی دانش آموزانم چه کنم ؟